Khuyến cáo phòng, chống dịch bệnh viêm não mô cầu

Viêm não mô cầu do vi khuẩn Neisseria meningitidis gây ra, với hơn 12 nhóm huyết thanh, trong đó các nhóm A, B, C, W, Y là nguyên nhân chính gây bệnh ở người.

Đây là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có khả năng lây lan nhanh, diễn tiến phức tạp và dễ gây biến chứng nghiêm trọng như viêm màng não, nhiễm trùng huyết, thậm chí tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Tỷ lệ tử vong của bệnh viêm não mô cầu có thể lên đến 50% nếu không được điều trị kịp thời, và nhiều trường hợp để lại di chứng nặng nề như điếc, tổn thương não hoặc hoại tử chi.

Căn bệnh này có thể xuất hiện rải rác quanh năm nhưng thường bùng phát thành ổ dịch nhỏ vào mùa Đông - Xuân, khi thời tiết lạnh và ẩm. Trẻ em và thanh thiếu niên là nhóm dễ mắc nhất do hệ miễn dịch còn yếu hoặc do sinh hoạt tập trung tại các khu vực đông người như trường học, ký túc xá.

Tỷ lệ tử vong của bệnh có thể lên đến 50% nếu không được điều trị kịp thời, và nhiều trường hợp để lại di chứng nặng nề như điếc, tổn thương não hoặc hoại tử chi. Tại Việt Nam, bệnh xuất hiện rải rác ở nhiều tỉnh, thành phố, trong đó có Hà Nội. Dù các ca bệnh thường ghi nhận lẻ tẻ nhưng luôn tiềm ẩn nguy cơ bùng phát thành dịch.

CDC Hà Nội khuyến cáo người dân cần đặc biệt lưu ý một số nội dung sau. Thứ nhất, về đường lây truyền: Bệnh lây chủ yếu qua dịch tiết đường hô hấp như nước bọt, dịch mũi họng, thông qua tiếp xúc gần với người mắc bệnh hoặc người lành mang vi khuẩn. Viêm não mô cầu có diễn biến rất nhanh và có thể gây tử vong chỉ trong vòng 24-48 giờ sau khi khởi phát triệu chứng.

Thứ hai, về đối tượng có nguy cơ cao: Trẻ nhỏ, học sinh, sinh viên sống tập trung tại ký túc xá, nhà trẻ, trường học, và những người có sức đề kháng yếu là nhóm dễ bị nhiễm bệnh.

Thứ ba, về dấu hiệu nhận biết sớm: Người bệnh thường có biểu hiện sốt cao đột ngột, đau đầu dữ dội, buồn nôn hoặc nôn, cứng gáy và nổi ban xuất huyết trên da. Khi có các triệu chứng nghi ngờ, cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Để phòng bệnh hiệu quả, CDC Hà Nội khuyến nghị người dân thực hiện các biện pháp sau: Giữ gìn vệ sinh cá nhân, thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, đeo khẩu trang khi đến nơi đông người, che miệng khi ho hoặc hắt hơi; giữ nhà cửa, lớp học thông thoáng và sạch sẽ; tránh dùng chung đồ dùng cá nhân như cốc, khăn mặt, bàn chải đánh răng; hạn chế tiếp xúc gần với người có biểu hiện viêm đường hô hấp. Bên cạnh đó, người dân cần chủ động đưa trẻ em và các thành viên trong gia đình đi tiêm vắc-xin phòng bệnh viêm não mô cầu tại các điểm tiêm chủng dịch vụ.

Trong trường hợp phát hiện ca bệnh trong gia đình, lớp học hoặc khu tập thể, cần đưa người bệnh đi điều trị ngay lập tức và thông báo cho cơ sở y tế địa phương để được hướng dẫn xử lý, giám sát và phòng chống dịch kịp thời.

CDC Hà Nội nhấn mạnh, viêm não mô cầu có thể tiến triển rất nhanh chỉ trong vài giờ đến vài ngày, do đó tuyệt đối không được chủ quan. Người dân cần nâng cao cảnh giác, theo dõi sát sao tình trạng sức khỏe của trẻ em và người thân, đồng thời chủ động phối hợp với cơ quan y tế trong công tác phòng, chống dịch.

Trung tâm Kiểm soát bệnh tật thành phố Hà Nội kêu gọi mỗi người dân hãy cùng chung tay thực hiện các biện pháp vệ sinh, chủ động tiêm chủng và kịp thời báo cáo cho cơ quan y tế khi phát hiện trường hợp nghi ngờ, nhằm bảo vệ sức khỏe bản thân, gia đình và cộng đồng.

Chủ động phòng ngừa khi virus RSV vào mùa cao điểm

Virus hợp bào hô hấp (RSV) là nguyên nhân hàng đầu gây viêm phổi và suy hô hấp ở trẻ nhỏ cũng như người cao tuổi đang bước vào giai đoạn hoạt động mạnh trong năm. Mặc dù virus này lưu hành quanh năm, song số ca nhiễm thường tăng đột biến vào mùa mưa và giai đoạn giao mùa, đặc biệt ở trẻ dưới hai tuổi.

Trong bối cảnh chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, các chuyên gia y tế cảnh báo người dân cần chủ động phòng ngừa, trong đó tiêm vắc-xin được xem là biện pháp hiệu quả và bền vững nhất.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hầu hết trẻ em đều nhiễm RSV ít nhất một lần trước 2 tuổi. Virus này tồn tại dưới hai phân nhóm chính là RSV-A và RSV-B, đều có khả năng gây nhiễm trùng đường hô hấp trên và dưới. Thống kê cho thấy, trung bình cứ 100 trẻ dưới 6 tháng tuổi thì có 2-3 trẻ phải nhập viện do nhiễm RSV, trong đó nhóm trẻ sinh non hoặc nhẹ cân có nguy cơ cao hơn đáng kể.

Một trường hợp suy hô hấp cấp tiến triển (ARDS) do RSV mới được các bác sỹ Khoa Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa Đức Giang điều trị thành công đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về mức độ nguy hiểm của loại virus tưởng như quen thuộc này.

Bệnh nhi là một bé sơ sinh chỉ mới 32 ngày tuổi, sinh non ở tuần thứ 36, nặng 2.300 gram. Khi nhập viện, trẻ trong tình trạng suy hô hấp nhanh, toan hô hấp nặng và suy tuần hoàn, đối mặt với nguy cơ tử vong rất cao. Ban đầu, trẻ được hỗ trợ thở oxy và thở máy không xâm nhập, nhưng chỉ sau ba ngày, tình trạng xấu đi nhanh chóng, buộc phải đặt ống nội khí quản và thở máy xâm nhập.

Dù đã tối ưu máy thở, phổi vẫn giãn nở kém, khí máu cho thấy tình trạng toan hô hấp nặng. Trước tình thế nguy kịch, bác sỹ quyết định sử dụng kỹ thuật thở máy tần số cao (HFO), phương pháp hồi sức hiện đại dành cho các ca bệnh nặng. May mắn, sau hơn một ngày điều trị tích cực, tình trạng bệnh nhi cải thiện rõ rệt, các chỉ số sinh tồn dần ổn định. Trẻ được chuyển về thở máy thường, cai máy sau bảy ngày và hồi phục hoàn toàn sau hơn hai tuần.

Không chỉ riêng tại Bệnh viện Đức Giang, các bệnh viện tuyến trung ương như Bệnh viện Nhi Trung ương (Hà Nội) hay Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP.HCM) mỗi năm tiếp nhận hàng nghìn ca viêm phổi nặng do RSV, chiếm tỷ lệ cao trong tổng số bệnh nhi điều trị nội trú. Số ca mắc có xu hướng gia tăng mạnh vào mùa mưa và thời điểm giao mùa.

Nghiên cứu cho thấy, hơn 80% trẻ phải nhập viện hoặc can thiệp y tế do RSV đều dưới 18 tháng tuổi. Nhiều trường hợp trẻ để lại di chứng lâu dài như hen suyễn, thở khò khè kéo dài, suy giảm chức năng phổi, ảnh hưởng đến phát triển thể chất và trí tuệ.

PGS-TS.Nguyễn Thị Diệu Thúy, Trưởng khoa Nhi, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội cho biết, RSV là nỗi lo thường trực của các bậc cha mẹ có con nhỏ, đồng thời cũng là thách thức lớn đối với các bác sỹ do diễn tiến bệnh rất nhanh. Có trẻ hôm nay chỉ sốt nhẹ, nhưng hôm sau đã khó thở, thậm chí phải thở máy. Những dấu hiệu cảnh báo mà phụ huynh cần lưu ý bao gồm: sốt cao dai dẳng, thở nhanh, khò khè, rút lõm ngực và ho nặng.

Không chỉ đe dọa trẻ em, virus RSV còn đặc biệt nguy hiểm với người lớn tuổi, nhất là người từ 60 tuổi trở lên có bệnh nền như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), tiểu đường, tim mạch, béo phì hay suy thận.

Virus này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh lý nền, tăng nguy cơ nhập viện kéo dài, cần hồi sức tích cực và tử vong. Ngoài ra, RSV còn liên quan đến việc gia tăng đột ngột các biến cố tim mạch như đột quỵ thiếu máu não, suy tim, với tỷ lệ nhập viện do biến chứng tim mạch có thể tăng gấp 4-8 lần trong giai đoạn nhiễm RSV cấp tính.

Trước mối nguy hiểm này, giới chuyên môn đặc biệt nhấn mạnh đến vai trò của vắc-xin như một “lá chắn miễn dịch” hiệu quả. Theo WHO, mỗi năm có khoảng 3,6 triệu ca nhập viện và khoảng 100.000 ca tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi vì RSV, gần một nửa trong số đó là trẻ dưới 6 tháng tuổi. Điều đáng lo ngại là miễn dịch tự nhiên sau khi nhiễm RSV không bền vững, người bệnh có thể tái nhiễm nhiều lần trong đời.

Bác sỹ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC cho biết, từ nhiều năm qua, giới chuyên gia hô hấp và nhi khoa trên thế giới đã nhận định RSV là một trong những virus nguy hiểm nhất với trẻ nhỏ và người cao tuổi. Chính vì vậy, các tập đoàn dược phẩm và giới khoa học đã liên tục nghiên cứu để phát triển vắc-xin phòng RSV.

Từ cuối tháng 9/2025, lần đầu tiên Việt Nam triển khai tiêm vắc-xin phòng RSV do Tập đoàn Pfizer (Mỹ) sản xuất. Đây là loại vắc-xin sử dụng công nghệ protein tái tổ hợp hiện đại, được thiết kế nhắm trực tiếp vào hai chủng nguy hiểm là RSV-A và RSV-B.

Vắc-xin được khuyến cáo sử dụng cho hai nhóm đối tượng dễ tổn thương nhất: phụ nữ mang thai (từ tuần thai thứ 24 đến 36) và người cao tuổi từ 60 trở lên. Với phụ nữ mang thai, chỉ cần một mũi tiêm duy nhất có thể giúp truyền kháng thể thụ động từ mẹ sang con, tạo lớp bảo vệ miễn dịch cho trẻ sơ sinh trong 6 tháng đầu đời, giai đoạn dễ mắc RSV nhất. Đối với người lớn tuổi, vắc-xin giúp giảm gần 89% nguy cơ mắc nhiễm trùng đường hô hấp dưới do RSV trong năm đầu sau tiêm.

Tính đến tháng 9/2025, vắc-xin RSV đã được phê duyệt sử dụng tại hơn 60 quốc gia và được đưa vào chương trình tiêm chủng quốc gia ở nhiều nước. Các đánh giá từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) và Hội Sản phụ khoa Mỹ (ACOG) khẳng định vắc-xin này an toàn cho cả thai phụ, thai nhi và người lớn tuổi có bệnh nền.

Trong khi vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho RSV, vắc-xin được xem là biện pháp phòng ngừa tối ưu, góp phần giảm thiểu tỷ lệ tử vong, gánh nặng y tế và bảo vệ những nhóm dễ tổn thương nhất trong cộng đồng. Việc triển khai vắc-xin RSV tại Việt Nam là bước tiến quan trọng trong công tác chủ động phòng bệnh, đặc biệt khi virus này bước vào mùa hoạt động cao điểm.

Nhận biết sớm dấu hiệu suy giãn tĩnh mạch

Suy giãn tĩnh mạch là một trong những bệnh lý ngày càng phổ biến tại Việt Nam, đặc biệt ở các đô thị lớn. Tuy không gây nguy hiểm tức thì đến tính mạng, nhưng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống người bệnh.

Theo bác sỹ Nguyễn Tuấn Hải, Viện Tim mạch, Bệnh viện Bạch Mai, suy giãn tĩnh mạch xảy ra khi hệ thống van bên trong tĩnh mạch, đặc biệt là ở chân bị yếu hoặc hư hỏng. Khi đó, máu không thể lưu thông hiệu quả về tim, dẫn đến tình trạng ứ đọng trong lòng mạch, gây ra các triệu chứng khó chịu và tổn thương mô.

Những người có nguy cơ cao mắc bệnh bao gồm: người lớn tuổi, phụ nữ mang thai, người thừa cân béo phì, người có tiền sử gia đình bị suy giãn tĩnh mạch hoặc người làm công việc phải đứng hoặc ngồi quá lâu. Ngoài ra, lối sống ít vận động, hút thuốc lá và chế độ ăn thiếu chất xơ cũng là những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Ở giai đoạn đầu, suy giãn tĩnh mạch thường tiến triển âm thầm với các triệu chứng không rõ ràng, dễ khiến người bệnh chủ quan. Một số biểu hiện ban đầu có thể gặp như cảm giác nặng chân, tê buốt, nóng rát vùng bắp chân, đặc biệt vào cuối ngày.

Nhiều người còn bị chuột rút về đêm, ảnh hưởng lớn đến chất lượng giấc ngủ. Khi bệnh tiến triển, các triệu chứng trở nên rõ rệt hơn như chân sưng đau thường xuyên, nhất là quanh vùng mắt cá. Một số trường hợp có thể xuất hiện các tĩnh mạch nổi rõ, ngoằn ngoèo dưới da hoặc biến đổi sắc tố da.

Điều đáng mừng là suy giãn tĩnh mạch hoàn toàn có thể phòng tránh nếu người dân chủ động điều chỉnh lối sống và sinh hoạt hàng ngày. Các biện pháp phòng ngừa đơn giản nhưng hiệu quả bao gồm: tăng cường vận động với các hình thức nhẹ nhàng như đi bộ 30 phút mỗi ngày, tập yoga hoặc đạp xe chậm rãi để hỗ trợ tuần hoàn máu.

Với những người làm việc văn phòng hoặc ngồi lâu, nên thay đổi tư thế và đứng lên đi lại sau mỗi 30-60 phút làm việc. Duy trì cân nặng hợp lý là yếu tố quan trọng, bởi thừa cân gây tăng áp lực lên hệ thống tĩnh mạch, khiến bệnh tiến triển nặng hơn.

Chế độ ăn uống cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phòng và hỗ trợ điều trị suy giãn tĩnh mạch. Người dân nên hạn chế ăn mặn, tránh các loại thực phẩm chế biến sẵn hoặc đồ hộp chứa nhiều muối. Bên cạnh đó, cần đảm bảo uống đủ nước mỗi ngày (2 - 2,5 lít) và tăng cường rau xanh, trái cây tươi để bổ sung chất xơ và vitamin cho cơ thể.

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường, đặc biệt ở vùng chân, cùng với ý thức chăm sóc sức khỏe tĩnh mạch hằng ngày sẽ giúp mỗi người phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả căn bệnh suy giãn tĩnh mạch, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống và hạn chế các biến chứng đáng tiếc.

Cứu sống bé 10 tháng tuổi bị sốc phản vệ nguy kịch sau khi ăn cháo mướp

Theo thông tin từ BS.CKI Cao Hoàng Thiện, Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM (cơ sở P.Tân Hưng, Quận 7 cũ), bệnh nhi nhập viện trong tình trạng tím môi, tím các đầu chi, tay chân lạnh, khó bắt mạch, thở rít, nổi ban da toàn thân. Mẹ bé cho biết, các triệu chứng xuất hiện không lâu sau khi bé ăn cháo mướp vào bữa tối. Trước đó, bé từng bị phản vệ độ I khi ăn món cháo mướp trộn trứng, nhưng gia đình cho rằng nguyên nhân là do trứng.

Tại thời điểm nhập viện, bác sỹ ghi nhận nhịp thở của bé lên đến 50 lần/phút (bình thường ở trẻ là khoảng 30 lần/phút), nồng độ oxy trong máu (SpO₂) chỉ còn 80%.

Với các dấu hiệu rõ ràng của sốc phản vệ độ III, bé lập tức được tiêm adrenalin 2 lần cách nhau 5 phút, đồng thời tiêm solumedrol và dimedrol nhằm ngăn chặn tiến triển lên sốc phản vệ độ IV, giai đoạn có thể gây ngưng tim, ngưng thở và tử vong nếu không được xử trí kịp thời.

Nhờ được cấp cứu đúng phác đồ, tình trạng của bé dần ổn định. Mẩn đỏ trên da giảm rõ, môi hồng trở lại, chi ấm, SpO₂ tăng lên 97%, nhịp thở giảm còn 36 lần/phút. Bé được chuyển đến cơ sở chuyên sâu để tiếp tục theo dõi và điều trị.

Theo TS.Nguyễn Phúc Tân, Khoa Miễn dịch Lâm sàng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM (cơ sở P.Tân Sơn Hòa, Q.Tân Bình cũ), trường hợp này nhiều khả năng dị nguyên gây phản vệ là mướp, bởi cả hai lần phản ứng đều xảy ra sau khi bé ăn món cháo có thành phần này.

Tuy nhiên, bác sỹ lưu ý rằng ở trẻ nhỏ, phản ứng dị ứng có thể thay đổi theo thời điểm và mức độ tiếp xúc, vì vậy tuyệt đối không nên cho trẻ ăn lại mướp hoặc các thực phẩm cùng họ (như bầu, bí, dưa leo…). Phụ huynh cũng không nên tự ý cho trẻ ăn thử lại những món ăn nghi ngờ.

“Nếu trẻ có các dấu hiệu như nổi mày đay, khó thở, ngứa hoặc sưng môi, lưỡi sau khi ăn, cần đưa đến cơ sở y tế ngay. Việc tự xử trí tại nhà rất nguy hiểm và có thể khiến tình trạng nặng hơn”, bác sỹ Tân nhấn mạnh.

Hiện nay, y học đã có các phương pháp xét nghiệm máu để sàng lọc nhiều dị nguyên cùng lúc, giúp xác định nguyên nhân gây dị ứng. Ngoài ra, khi tình trạng dị ứng của trẻ ổn định ít nhất từ 4-6 tuần, các bác sỹ có thể thực hiện test lẩy da để xác định chính xác dị nguyên. Phương pháp này an toàn và có thể áp dụng cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên.

Bác sỹ cũng khuyến cáo phụ huynh cần chủ động thông báo tình trạng dị ứng của trẻ với nhà trẻ, người giữ trẻ hoặc người thân trong gia đình để tránh nguy cơ bé vô tình tiếp xúc lại với dị nguyên, đảm bảo an toàn tuyệt đối cho trẻ trong sinh hoạt hàng ngày.