Nguyên nhân xảy ra triệu chứng say xe là do những chuyển động mà mắt nhìn thấy khác với những gì cơ quan tiền đình tai trong cảm nhận được.

Ảnh minh họa.

Ví dụ nếu mắt truyền thông tin tới não rằng một người đang ngồi yên (thấy người bên cạnh đang ngồi yên trên xe) nhưng tiền đình tai trong lại cảm nhận được chuyển động của đầu (do xe rung lắc khi di chuyển), điều này làm cho các thông tin đến não bị rối loạn, dẫn đến say xe.

Hệ thống tiền đình ngoại biên định vị ở cấu trúc tai trong, có chức năng xử lý các thông tin để kiểm soát sự thăng bằng của cơ thể.

ThS.BS.CKII Trần Thị Thuý Hằng, Trưởng khoa Tai Mũi Họng, Trung tâm Tai mũi họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, khi chúng ta di chuyển, dịch trong ống bán khuyên thay đổi, nếu cơ quan tiền đình quá mẫn cảm hoặc đang bị tổn thương,.. khả năng thích nghi với việc thay đổi tư thế đột ngột (chao đảo, lắc lư, xoay người, thay đổi độ cao, tốc độ đột ngột, lúc nhanh lúc chậm,…) của cơ thể bị suy giảm, triệu chứng say xe xuất hiện và nặng hơn.

Trong nhiều trường hợp, say xe còn do ảnh hưởng tâm lý, chỉ cần nghe tới đi xe, đi tàu, hay ngửi mùi xe, thì cảm giác buồn nôn, chóng mặt liền xuất hiện.

Say xe hay các phương tiện khác (tàu hỏa, tàu thuyền, máy bay,…) nói chung đều khiến những chuyến du lịch, vui chơi ngày Tết bớt vui. Bác sĩ Hằng hướng dẫn một số cách chống say tàu xe ngày Tết mà mọi người có thể áp dụng:

Tình trạng sức khỏe không tốt vì thiếu ngủ rất dễ dẫn đến cảm giác mệt mỏi. Ngủ không đủ giấc có thể ảnh hưởng đến sự tập trung, trạng thái tinh thần, khả năng phán đoán cả các chức năng nhận thức.

Điều này cũng góp phần gây ra nhiều vấn đề sức khỏe, bao gồm buồn nôn và các vấn đề tiêu hóa khác. Vì vậy, ngủ đủ giấc cũng giúp chống say xe hiệu quả.

Chú ý không nên ăn quá no hoặc để bụng đói lên xe. Ăn quá nhiều sẽ dễ dẫn đến tình trạng đầy bụng, ợ hơi, còn đói bụng sẽ làm cho dạ dày cồn cào, dễ sinh ra tình trạng buồn nôn trên xe. Lưu ý tránh những thức ăn chua cay, nhiều dầu mỡ. Chỉ nên ăn lót dạ trước lúc bắt đầu đi.

Khi đi ô tô: Nên ngồi ở hàng ghế trước hoặc ghế giữa, gần cửa sổ. Máy bay: Ngồi ở các hàng ghế từ cánh máy bay trở lên. Nếu có tình trạng ù tai xuất hiện, làm động tác nuốt nước bọt hoặc nhai kẹo cao su, ngậm kẹo.

Tàu hỏa: Chọn vị trí ngồi sao cho hướng nhìn trùng với hướng di chuyển của tàu và ngồi ở tầng thấp để ít lắc lư hơn.

Tàu thuyền: Chọn các vị trí ở trước và giữa thân tàu để tránh các chuyển động lắc lư khi sóng đánh vào 2 bên thân tàu.

Thay vì nhìn vào các đồ vật lướt qua rất nhanh ở bên ngoài, hãy nhìn vào các đường chân trời hoặc các vật thể ở đằng xa để có tính ổn định, hạn chế mệt mỏi cho mắt và não.

Ngoài ra, chuyên gia khuyến cáo người dân dùng các thực phẩm hỗ trợ. Chẳng hạn, mùi hương của vỏ cam, chanh có tác dụng khử mùi mạnh mẽ, phân tán sự mâu thuẫn trong các thông tin đưa về não giúp hạn chế tình trạng say xe. Vì vậy, hương thơm của vỏ cam hoặc chanh tươi, hoặc uống nước chanh pha với nước nóng là một cách giảm buồn nôn hiệu quả.

So với ngũ cốc nguyên hạt giàu chất xơ thì bánh mì nướng sẽ giúp giảm tình trạng buồn nôn tốt hơn. Bánh mì nướng dễ tiêu hóa hơn so với bánh mì thông thường. Các loại thực phẩm giàu tinh bột như: bánh mì giúp hấp thụ lượng axit dư thừa, giải quyết tình trạng khó chịu ở dạ dày.

Gừng là một phương pháp điều trị buồn nôn, ói mửa hiệu quả, an toàn trong cả thời kỳ mang thai. Gừng giúp ổn định dạ dày và hệ tiêu hóa được hoạt động tốt hơn, đồng thời có tác dụng chống viêm, hỗ trợ giải phóng các hormone điều hòa huyết áp để làm dịu cơ thể.

Việc đi tàu xe nhiều hơn sẽ giúp hệ thống tiền đình dần thích nghi với sự di chuyển khi đi tàu xe, tạo thành thói quen giúp làm giảm các triệu chứng như choáng váng, đau đầu, buồn nôn khi đi xe.

Rối loạn tiền đình hay say tàu xe đều có thể trở thành gánh nặng về thể chất lẫn tinh thần, làm các cuộc vui ngày Tết không được trọn vẹn.

Bác sĩ Hằng khuyến nghị, người hay say tàu xe nặng, hoặc thường xuyên gặp các triệu chứng chao đảo, chóng mặt, buồn nôn, ù tai,… cần đến các cơ sở y tế để kiểm tra chức năng tiền đình.

Hiện nay, với công nghệ ảnh đồng nhãn đồ (Videonystagmography - VNG), chỉ một lần kiểm tra có thể đánh giá cả hệ thống tiền đình ngoại biên của tai trong và tiền đình trung ương trong não, giúp bác sĩ xác định chính xác mức độ tổn thương và nguyên nhân gây bệnh, từ đó có thể điều trị hiệu quả bệnh lý rối loạn tiền đình.