Thiếu thuốc cơ bản đã giảm?

Liên quan tới tình trạng thiếu Gamma globulin điều trị bệnh tay chân miệng được phản ánh giai đoạn cách đây một năm tại Bệnh viện Nhi đồng 1 TP.HCM, bác sỹ Nguyễn Thị Bích Nhân, Trưởng Khoa Dược cho hay, việc thiếu Gamma globulin không phải xuất phát từ nguyên nhân thiếu văn bản quy phạm pháp luật trong công tác mua sắm mà chủ yếu phần lớn do đứt gẫy chuỗi cung ứng do không kịp nhập khẩu thuốc về Việt Nam.

Theo một số cơ sở y tế, hiện tình trạng thiếu thuốc cơ bản đã được giải quyết tạo điều kiện cho hoạt động khám chữa bệnh.

Theo bác sỹ Nhân, cơ sở đã thường xuyên rà soát tình hình tồn kho của thuốc, nắm số thuốc mua sắm theo hợp đồng còn hiệu lực, kể cả nghe ngóng tin tức cung ứng và theo dõi dự báo bệnh để dự trữ thuốc.

Tuy nhiên, có những tình huống phát sinh nằm ngoài dự trù. Chẳng hạn, năm 2023, có 13 nhà cung ứng có giấy phép lưu hành cung cấp Gamma globulin điều trị tay chân miệng đều không thể cung ứng đủ, Bệnh viện đã chủ động xin ý kiến Sở Y tế và Bộ Y tế để có thuốc cung ứng cho bệnh viện để chống dịch.

Thực tế, Gamma globulin là thuốc hiếm, thiếu nhiều năm là do thiếu nhà cung ứng chứ không phải do văn bản quy phạm pháp luật chưa ra kịp thời để mua sắm.

Còn tại Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, mỗi ngày, đơn vị này tiếp nhận 7.000-8.000 bệnh nhân ngoại trú và khoảng hơn 1.000 bệnh nhân nội trú. Hiện, đây là cơ sở y tế có lượng bệnh nhân đông nhất các tỉnh phía Nam.

PGS-TS.Nguyễn Minh Anh, Phó Giám đốc Bệnh viện cho hay, sau khi Chính phủ ban hành Nghị định 24 ngày 27/02/2024 thì chỉ cần tối thiểu 1 báo giá là có thể xây dựng được giá kế hoạch thay vì cứ phải 3 báo giá như trước đây.

Trường hợp bệnh viện thu thập được nhiều hơn 1 báo giá thì được lấy báo giá cao nhất làm giá kế hoạch trên cơ sở phù hợp với yêu cầu chuyên môn và khả năng tài chính của bệnh viện.

Theo đó, về cơ bản, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM đã không còn thiếu thuốc, vật tư, trang thiết bị do công tác dự trù được xây dựng cả năm và tiến hành đấu thầu liên tục. Chủ yếu có những điểm nghẽn nhỏ trong công tác đấu thầu vật tư, trang thiết bị y tế do phân nhóm để tiến hành thầu.

Theo số liệu báo cáo mới nhất, tỷ lệ đấu thầu, mua sắm của bệnh viện đến nay đạt 80%. Khoảng 10-20% còn lại không phải vướng mắc nội bộ chủ quan mà do khách quan của chuỗi cung ứng do nhà thầu do đứt gẫy nguồn cung; vướng mắc và kéo dài thời gian cung ứng do chờ xin gia hạn giấy phép đăng ký lưu hành thuốc.

Đây là những vướng mắc ngoài phạm vi của bệnh viện và Bộ Y tế. Tuy nhiên, số đó không ảnh hưởng nghiêm trọng tới bệnh viện.

Chia sẻ về khó khăn của đơn vị từng gặp phải thời gian trước, khi chưa có Luật, Nghị định và thông tư hướng dẫn, PGS.Anh cho hay, khó khăn nhất của đấu thầu, mua sắm là lấy giá kế hoạch của các danh mục đấu thầu với quy định yêu cầu tối thiểu phải có 3 báo giá và thầu giá thấp nhất.

Bên cạnh đó, nếu trong danh mục đấu thầu, chỉ cần có một loại không lựa chọn được báo giá hoặc giá thấp làm ảnh hưởng cả gói thì cũng không triển khai được gói thầu.

Về vật tư, trang thiết bị y tế, nhiều mặt hàng chỉ lấy được một báo giá trên thị trường do liên quan đến nhà cung cấp máy hãng nào đi với hóa chất hãng đó.

Sau nhiều trường hợp vướng mắc về pháp lý trong mua sắm, không ít đơn vị có tâm lý e ngại bởi ngay cả việc xin báo giá của nhà thầu cũng không dễ dàng.

Chẳng hạn, một cái bóng của máy chụp CT có giá chừng 2-4 tỷ đồng. Trung bình 1-2 năm, máy này phải thay bóng một lần. Yêu cầu phải làm 3 báo giá mới mua được là một thách thức đặt ra với các cơ sở y tế.

“Không đơn vị nào dám mua sắm vì đặc thù của hệ thống trang thiết bị này là máy hãng nào phải dùng bóng hãng đó, nên chỉ có thể làm được một báo giá”, một cán bộ làm công tác tại đơn vị đấu thầu trang thiết bị y tế của Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM lấy ví dụ.

Như vậy, hiện nay vấn đề này đã được tháo gỡ. Các bệnh viện đã mạnh dạn mua sắm phục vụ cho công tác khám, chữa bệnh kịp thời cho người bệnh và đồng thời giải quyết vấn đề lãng phí trang thiết bị bỏ không.

Tại Bệnh viện Chợ Rẫy, trung bình một ngày tiếp nhận khoảng 5.000-6.000 bệnh nhân ngoại trú và hơn 1.000 nội trú. Bác sỹ chuyên khoa 2 Phạm Thanh Việt, Phó Giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy chia sẻ, thực trạng thiếu thuốc chủ yếu liên quan đến đứt gãy chuỗi cung ứng thế giới.

Các đơn vị sản xuất thuốc trong nước cũng chậm trễ cung cấp do thiếu nguyên liệu nhập khẩu. “Việc thiếu thuốc thực chất từ nguồn gốc chứ không phải từ nguyên nhân thiếu quy định pháp luật hay bệnh viện không có đủ năng lực mua cho bệnh nhân”, bác sỹ Việt nói.

Hiện tại, Bệnh viện Chợ Rẫy vẫn có tình trạng thiếu thuốc, nhưng chủ yếu nằm ở khách quan, như giá thuốc quá rẻ không đơn vị nào tham dự thầu;

Hoặc thuốc hiếm chỉ có rất ít nhà cung cấp; hoặc có những đơn vị trúng thầu nhưng đến thời điểm giao thuốc, vật tư lại không thể nhập hàng do đứt gẫy nguồn cung, kéo dài thời gian cung ứng đến 4-5 tháng.

Trong những trường hợp này, nếu không có thuốc thay thế, Bệnh viện rất khó cung ứng được đầy đủ và bệnh viện không thể chấm dứt gói thầu để tiến hành thầu lại.

Vẫn còn nhiều khó khăn

Nói về công tác đấu thầu thuốc hiện nay, theo ý kiến từ nhiều cơ sở, việc Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành ban hành các văn bản đã thấu hiểu được khó khăn của thực tiễn, tháo gỡ được nhiều khó khăn, vướng mắc.

Tuy nhiên, hiện nay việc mua sắm, đấu thầu thuốc, thiết bị y tế của một số đơn vị, địa phương vẫn chưa đáp ứng yêu cầu của thực tiễn mà nguyên nhân là bên cạnh việc hệ thống pháp luật vẫn còn một số điểm cần tiếp tục được hoàn thiện thì quan trọng nhất là các đơn vị, địa phương có dám làm, làm triển khai mua sắm hay không và việc phân cấp thẩm quyền mua sắm cho các đơn vị của một số địa phương còn hạn chế dẫn đến quá trình mua sắm bị kéo dài.

TS.Nguyễn Vũ Hữu Quang, Giám đốc Sở Y tế Đắk Lắk cho biết, thực trạng thiếu thuốc, vật tư y tế diễn ra ở địa phương chủ yếu diễn ra thời gian trước khi chưa có thông tư, nghị định hướng dẫn, nhiều cơ sở y tế tâm tư, không dám mạnh dạn đấu thầu vì sợ lao lý. Do đó, địa phương có khoảng trống 6 tháng thiếu thuốc, vật tư, trang thiết bị y tế.

Thời gian qua, Sở Y tế tỉnh đang tiến hành làm danh mục khung trình UBND tỉnh phê duyệt. Đến năm 2024, cơ bản Đắk Lắk đáp ứng khá đủ thuốc cho các cơ sở y tế. Tỉnh đang phê duyệt 30 gói thầu cho các 20 cơ sở y tế.

Còn theo ông Lê Ngọc Danh, Trưởng phòng Nghiệp vụ Dược, Sở Y tế TP.HCM, việc thiếu thuốc giai đoạn vừa qua được báo chí đề cập, chủ yếu không phải vướng ở cơ chế mua sắm mà chủ yếu vướng chuỗi cung ứng.

Theo đó, do TP.HCM là địa bàn đặc thù với nhiều bệnh viện thành phố làm nhiệm vụ trung ương, nên trong trường hợp xảy ra dịch bệnh, ngoài dự trù cho nhu cầu người dân thành phố thì các cơ sở y tế tại đây còn phải đáp ứng nhu cầu điều trị của các địa phương lân cận nên xảy ra tình trạng thiếu.

Dịch tay chân miệng năm 2023 tại TP.HCM thiếu thuốc điều trị chủ yếu do phải điều tiết cho điều trị người bệnh tại chỗ ở một số địa phương, còn nếu chỉ cung ứng cho riêng TP thì cơ bản đủ.

Ngoài ra, một số thuốc được cấp số đăng ký nhưng thực tế các nhà nhập khẩu không nhập về, TP.HCM phải tiến hành cấp đơn hàng nhập khẩu đặc biệt.

Trước đó, nói về khó khăn đấu thầu thuốc, vật tư y tế, ông Đỗ Trung Hưng, Vụ trưởng Vụ pháp chế (Bộ Y tế) cho biết, trước những khó khăn, vướng mắc trong hoạt động mua sắm đấu thầu nói chung và hoạt động mua sắm đấu thầu thuốc và thiết bị y tế nói riêng, Quốc hội, Chính phủ và Bộ Y tế đã ban hành rất nhiều văn bản quy phạm pháp luật về đấu thầu để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình tổ chức, mua sắm đấu thầu thuốc và thiết bị y tế.

Sau một thời gian triển khai Bộ Y tế đã ghi nhận tại địa phương, đơn vị, về cơ bản các khó khăn vướng mắc đã được tháo gỡ. Tuy nhiên, vẫn còn một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật. Trên cơ sở đề xuất của các bộ, ngành có liên quan thì hiện nay Chính phủ cũng đang trình Quốc hội để sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu thầu năm 2023.